Το παρόν άρθρο δημοσιέυθηκε στην εφημερίδα "Καθημερινή" της Τετάρτης 31/1/2007
Η μεταρρύθμιση ως εκπεφρασμένη πολιτική επιδίωξη εκφράζει την αγωνία της κοινωνίας να διαρρήξει τις κατεστημένες τάσεις και αντιλήψεις στο εκπαιδευτικό σύστημα. Επιδιώκει να προωθήσει και να εφαρμόσει πολιτικές και δράσεις που θα καταστήσουν την εκπαίδευση μοχλό της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης.
Η αντίληψη των ομάδων μειοψηφίας εντός του Πανεπιστημίου ότι αυτό αποτελεί ένα χώρο παραγωγής ή αναπαραγωγής γνώσης που βρίσκεται εκτός της παραγωγικής διαδικασίας, δηλαδή που είναι αποκομμένη από τις ανάγκες τις κοινωνίας, είναι ανορθολογική, ξεπερασμένη εδώ και πολύ καιρό και ακραία συντηρητική. Είναι ακριβώς η στάση αυτή των ομάδων μειοψηφίας εντός του Πανεπιστημίου που έχει προκαλέσει τη λεγομένη κρίση στην εκπαίδευση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για κρίση που διέρχεται η μειοψηφούσα αντίληψη –συνεπικουρουμένη από κομματικοπολιτικά φέουδα– ότι το Πανεπιστήμιο αποτελεί χώρο μόνο αναπαραγωγής εξουσίας.
Έτσι το ερώτημα που τίθεται είναι ένα και μοναδικό: θέλει το Πανεπιστήμιο το ίδιο την διασύνδεση της γνώσης με την παραγωγή;
Ο συμπεφωνημένος στρατηγικός στόχος της ΕΕ να καταστεί ο ευρωπαϊκός χώρος η ανταγωνιστικότερη οικονομία της γνώσης συνδέεται αναπόφευκτα με σειρά ερωτημάτων γύρω από το θεσμικό δυναμικό ενός Πανεπιστημίου ευρωπαϊκών προδιαγραφών.
Η αντίληψη των ομάδων μειοψηφίας εντός του Πανεπιστημίου ότι αυτό αποτελεί ένα χώρο παραγωγής ή αναπαραγωγής γνώσης που βρίσκεται εκτός της παραγωγικής διαδικασίας, δηλαδή που είναι αποκομμένη από τις ανάγκες τις κοινωνίας, είναι ανορθολογική, ξεπερασμένη εδώ και πολύ καιρό και ακραία συντηρητική. Είναι ακριβώς η στάση αυτή των ομάδων μειοψηφίας εντός του Πανεπιστημίου που έχει προκαλέσει τη λεγομένη κρίση στην εκπαίδευση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για κρίση που διέρχεται η μειοψηφούσα αντίληψη –συνεπικουρουμένη από κομματικοπολιτικά φέουδα– ότι το Πανεπιστήμιο αποτελεί χώρο μόνο αναπαραγωγής εξουσίας.
Έτσι το ερώτημα που τίθεται είναι ένα και μοναδικό: θέλει το Πανεπιστήμιο το ίδιο την διασύνδεση της γνώσης με την παραγωγή;
Ο συμπεφωνημένος στρατηγικός στόχος της ΕΕ να καταστεί ο ευρωπαϊκός χώρος η ανταγωνιστικότερη οικονομία της γνώσης συνδέεται αναπόφευκτα με σειρά ερωτημάτων γύρω από το θεσμικό δυναμικό ενός Πανεπιστημίου ευρωπαϊκών προδιαγραφών.
Ανεξαρτήτως του ως άνω στόχου η πρόκληση της μεταρρύθμισης της ανώτατης παιδείας στη χώρα μας συνέχεται και με ενδογενείς λόγους και ανάγκες. Αρκεί να αναφερθεί ότι η επέκταση του πανεπιστημιακού φαινομένου δεν συνοδεύθηκε από την αναγκαία ρυθμιστική αυτοτέλεια και εμβάθυνση. Η παθογένεια της ελληνικής ανώτατης παιδείας ομολογείται τόσο από τους φορείς άσκησης της πολιτικής εξουσίας όσο και από τους δέκτες της εκπαιδευτικής πολιτικής. Είναι αυτή ακριβώς η παθογένεια που εκπέμπει ρυθμιστική εντολή. Σε αυτήν ακριβώς την εντολή θέλει να ανταποκριθεί η δημοκρατικώς νομιμοποιημένη Κυβέρνηση.
Πριν καταστεί γνωστή η πρόταση διαλόγου εκ μέρους μιας Κυβέρνησης, η οποία είναι Κυβέρνηση ευθύνης, ηγέρθησαν διαφωνίες, έγιναν κινητοποιήσεις. Έτσι ο κατ΄ εξοχήν χώρος διαλόγου που είναι το Πανεπιστήμιο λειτούργησε ως στρεβλή ομάδα πίεσης.
Οι σκέψεις οι οποίες παρατίθενται εκκινούν από την αντικειμενική παραδοχή ότι τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια είναι βασικοί συντελεστές για το μέλλον της Ελλάδος και για την επιτυχή μετάβαση στην κοινωνία και, κατ΄ επέκταση, στην οικονομία της γνώσης. Το υποκειμενικό στοιχείο των προτάσεων εκπορεύεται από την ιδιότητά μου ως μέλος εν αναστολή της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Εννέα σημεία διαλόγου για τη μεταρρύθμιση στην ανώτατη εκπαίδευση:
1. Αντικατάσταση του εκτενούς νόμου-πλαισίου από έναν συνοπτικό «Χάρτη Διακυβέρνησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης», ο οποίος θα αρκείται μόνο στον καθορισμό πλαισίου γενικών κανόνων, στόχων πολιτικής, μηχανισμών χρηματοδότησης και κινήτρων για δραστηριότητες εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας. Η εκπόνηση ενός τέτοιου Χάρτη είναι ευθύνη της συντεταγμένης πολιτείας, πολύ περισσότερο που εγκαίρως έχει απευθυνθεί η πρόσκληση διαλόγου τόσο προς τους κομματικοπολιτικούς οργανισμούς όσο και προς τις πανεπιστημιακές κοινότητες.
2. Κάθε Πανεπιστήμιο υιοθετεί τη δική του λεπτομερή «Πράξη Εσωτερικής Διακυβέρνησης», η οποία οφείλει να είναι απολύτως συμβατή με τον «Χάρτη Διακυβέρνησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης». Τα Πανεπιστήμια πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με τις στρατηγικές προτεραιότητές τους. "Ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωσή τους από την υπερβολική ρύθμιση και τη μικροδιαχείριση τα πανεπιστήμια πρέπει να αποδεχθούν πλήρη θεσμική λογοδοσία στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο για τις επιδόσεις τους" (Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής "Επίτευξη της ατζέντας εκσυγχρονισμού για τα πανεπιστήμια: εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία" Βρυξέλλες, 10.5.2006).
3. Η συνδυασμένη ανάγνωση του «Χάρτη Διακυβέρνησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης» και των "Πράξεων Εσωτερικής Διακυβέρνησης" των κατ΄ ιδίαν Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων θα αντανακλούν τον κανόνα «ενότητα στην πολυμορφία».
4.Τα Πανεπιστήμια συμπράττουν πλήρως στο ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασίας για τη διασφάλιση της ποιότητας (διαδικασίες αξιολόγησης).
5. Η χρηματοδότηση πρέπει να συνδεθεί περισσότερο με τις σχετικές εκροές παρά με τις εισροές και τα Πανεπιστήμια πρέπει να αποδεχθούν πλήρη θεσμική λογοδοσία για τη σχέση κόστους- αποτελεσματικότητας.
6. Πρόνοια δομημένων εταιρικών σχέσεων μεταξύ των πανεπιστημίων και των φορέων οικονομικής δραστηριότητας με σκοπό την αξιοποίηση των επιστημονικών και τεχνολογικών γνώσεων, συνοδευόμενη από φορολογικά κίνητρα.
7. Αναθεώρηση των διαδικασιών ακαδημαϊκής αναγνώρισης για να εξασφαλιστούν πιο γρήγορα και πιο προβλέψιμα αποτελέσματα (ιδίως με τη δημοσίευση των πανεπιστημιακών πολιτικών αναγνώρισης).
8. Σημείο τομής του «Χάρτη Διακυβέρνησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης» και των «Πράξεων Εσωτερικής Διακυβέρνησης» μπορεί να αποτελέσει μεσο- μακροπρόθεσμα ο τρόπος εισαγωγής των φοιτητών.
9. Το θέμα του ασύλου αφήνεται στη ρυθμιστική ευθύνη μίας εκάστης των πανεπιστημιακών κοινοτήτων στο πλαίσιο της «Πράξης Εσωτερικής Διακυβέρνησης».
Εννέα σημεία διαλόγου για τη μεταρρύθμιση στην ανώτατη εκπαίδευση:
1. Αντικατάσταση του εκτενούς νόμου-πλαισίου από έναν συνοπτικό «Χάρτη Διακυβέρνησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης», ο οποίος θα αρκείται μόνο στον καθορισμό πλαισίου γενικών κανόνων, στόχων πολιτικής, μηχανισμών χρηματοδότησης και κινήτρων για δραστηριότητες εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας. Η εκπόνηση ενός τέτοιου Χάρτη είναι ευθύνη της συντεταγμένης πολιτείας, πολύ περισσότερο που εγκαίρως έχει απευθυνθεί η πρόσκληση διαλόγου τόσο προς τους κομματικοπολιτικούς οργανισμούς όσο και προς τις πανεπιστημιακές κοινότητες.
2. Κάθε Πανεπιστήμιο υιοθετεί τη δική του λεπτομερή «Πράξη Εσωτερικής Διακυβέρνησης», η οποία οφείλει να είναι απολύτως συμβατή με τον «Χάρτη Διακυβέρνησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης». Τα Πανεπιστήμια πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με τις στρατηγικές προτεραιότητές τους. "Ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωσή τους από την υπερβολική ρύθμιση και τη μικροδιαχείριση τα πανεπιστήμια πρέπει να αποδεχθούν πλήρη θεσμική λογοδοσία στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο για τις επιδόσεις τους" (Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής "Επίτευξη της ατζέντας εκσυγχρονισμού για τα πανεπιστήμια: εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία" Βρυξέλλες, 10.5.2006).
3. Η συνδυασμένη ανάγνωση του «Χάρτη Διακυβέρνησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης» και των "Πράξεων Εσωτερικής Διακυβέρνησης" των κατ΄ ιδίαν Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων θα αντανακλούν τον κανόνα «ενότητα στην πολυμορφία».
4.Τα Πανεπιστήμια συμπράττουν πλήρως στο ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασίας για τη διασφάλιση της ποιότητας (διαδικασίες αξιολόγησης).
5. Η χρηματοδότηση πρέπει να συνδεθεί περισσότερο με τις σχετικές εκροές παρά με τις εισροές και τα Πανεπιστήμια πρέπει να αποδεχθούν πλήρη θεσμική λογοδοσία για τη σχέση κόστους- αποτελεσματικότητας.
6. Πρόνοια δομημένων εταιρικών σχέσεων μεταξύ των πανεπιστημίων και των φορέων οικονομικής δραστηριότητας με σκοπό την αξιοποίηση των επιστημονικών και τεχνολογικών γνώσεων, συνοδευόμενη από φορολογικά κίνητρα.
7. Αναθεώρηση των διαδικασιών ακαδημαϊκής αναγνώρισης για να εξασφαλιστούν πιο γρήγορα και πιο προβλέψιμα αποτελέσματα (ιδίως με τη δημοσίευση των πανεπιστημιακών πολιτικών αναγνώρισης).
8. Σημείο τομής του «Χάρτη Διακυβέρνησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης» και των «Πράξεων Εσωτερικής Διακυβέρνησης» μπορεί να αποτελέσει μεσο- μακροπρόθεσμα ο τρόπος εισαγωγής των φοιτητών.
9. Το θέμα του ασύλου αφήνεται στη ρυθμιστική ευθύνη μίας εκάστης των πανεπιστημιακών κοινοτήτων στο πλαίσιο της «Πράξης Εσωτερικής Διακυβέρνησης».
